Ballroomcultuur meer dan alleen voguing: ‘We zijn in de eerste plaats een familie’

Berlijn, ook wel gekend als diverse stad, is voor voguers the place to be. Volgens de Duitse voguer David Dave is Berlijn een speciale stad, en is de ballroomgemeenschap er steeds meer aan het groeien. De voguer verhuisde speciaal van Freiburg, een klein stadje in Duitsland, naar Berlijn om volledig zichzelf te kunnen zijn. “Er zijn plaatsen in Duitsland waar ze veel conservatiever zijn. Berlijn lijkt soms wel een land op zichzelf. Je komt er in een andere dimensie. Als gekleurde queer persoon is Berlijn één van de beste steden om te wonen. Je kan er echt helemaal jezelf zijn”, vertelt David Dave (30) van The Kiki House of Solar.

De ballroomcultuur waaide over vanuit Harlem, New York naar Europa. De subcultuur is ontstaan door de zwarte, latino queer- en transgemeenschap tussen de jaren 60 en de jaren 80. Voor gekleurde personen uit de LGBTQIA+ gemeenschap was dit geen makkelijke periode. De gemeenschap kreeg naast discriminatie en zinloos geweld, ook te maken met een zware aidscrisis. De subcultuur ontstond als veilige plaats voor deze minderheidsgroepen, waar ze helemaal zichzelf konden zijn.

In 2010 bracht Georgina Philp a.k.a. Mother Leo Saint Laurent de ballroomcultuur over naar Duitsland. Vooral in Berlijn verspreidde de subcultuur zich al snel. Philp staat bekend als de Europese moeder van de ballroom. Met haar eerste house in Duitsland The House of Melody, werd ze de pionier van de ballroomgemeenschap. Zo kwam ook David Dave in contact met de ballroom scene. “Georgina overtuigde me om in de ballroomcultuur te komen, en ik was meteen verkocht”, zegt hij.

Meer dan een dansgroep

De ballroomcultuur kwam de laatste jaren steeds vaker in de media dankzij verschillende series waaronder de populaire Netflix-serie Pose uit 2018. In deze series laten ze zien hoe trans, gay en queer deelnemers strijden voor trofeeën en de reputatie van hun house. Dit doen ze tijdens Vogue Battles, met als inspiratie het modemagazine Vogue, waar catwalk poses centraal staan. Maar de ballroomcultuur draait om meer dan alleen voguing. “Voguing is een competitieve dansvorm binnen de ballroomcultuur, maar het is veel meer dan dat. Het gaat in de eerste plaats om een gemeenschap, een familie. Ballroom is een echte filosofie en een levensstijl”, aldus David Dave.

Binnen de ballroom scene zijn er houses die oorspronkelijk werden gecreëerd als families. Elk huis strijdt tijdens Vogue Battles tegen elkaar om de winst. Toch is een house volgens David Dave niet zomaar een dansgroep. “Leden van een house vormen geen dance crew. Integendeel, we vormen een familie die elkaar door dik en dun steunt. Een familie die sommigen onder ons niet hebben door hun geaardheid of genderidentiteit”, zegt de voguer. Tussen de jaren zestig en tachtig werden veel jonge queer- en transpersonen namelijk niet geaccepteerd door hun biologische familie. Sommigen werden zelfs afgestoten en op straat gezet. Zo ontstonden er 'houses' die ervoor zorgden dat jonge holebi’s en transpersonen samen onder één dak konden wonen. Elke house heeft een 'mother', iemand die de house heeft opgericht en zorg draagt voor haar 'children'. Ze imiteren het echte gezinsleven.

Vandaag de dag zijn er nog steeds houses, maar gelukkig is de situatie niet meer hetzelfde als vijftig jaar geleden. Grote groepen wonen nu niet meer samen onder één dak. Dat heeft volgens David Dave te maken met de economische vooruitgang voor zwarte en gekleurde LGBTQIA+ personen. “Vroeger konden queer- en transpersonen enkel hun lichaam verkopen om geld te kunnen verdienen. Dat is gelukkig veranderd. We kunnen nu op meer plaatsen werken en ons eigen appartement betalen”, zegt hij. Volgens David zijn er veel minder jongeren die uit huis worden gezet, al gebeurt dat soms nog steeds. “Er zijn nog steeds jongeren die thuis niet worden geaccepteerd. Dat uit zich niet altijd in op straat gezet worden, maar wel vaak in depressies. In dat geval is het belangrijk dat we elkaar helpen als een echte familie”, vertelt David Dave.

Verboden liefde

Een deel zijn van de holebi -en transgemeenschap was vijftig jaar geleden geen pretje. Als gekleurde persoon met een genderidentiteit of seksuele geaardheid die afweek van de maatschappelijke norm, kreeg je het verdomd moeilijk. Sterker nog, tot 1969 was seks tussen mannen verboden in Duitsland. “Homoseksualiteit was niet iets waar men in die tijd openlijk voor uitkwam. Je zat geforceerd in de kast, omdat dit nog een groot taboe was. Als je verdacht werd van homoseksuele handelingen, kon je al veroordeeld worden”, vertelt John Kantara (58), auteur en regisseur gespecialiseerd in Black History.

En dat had allemaal te maken met Paragraaf 175 in het Duitse Wetboek van Strafrecht. “Die paragraaf verbood het geslachtsverkeer tussen twee mannen. Het waren heel zware tijden, zeker met de nazi invloeden van toen. Je kon bijvoorbeeld geen soldaat worden als je homoseksueel was”, zegt Kantara. In 1969 verzachtte de Bondsrepubliek Paragraaf 175 tot een leeftijdsgrens van 21 jaar, en pas in 1994 werd de gehele paragraaf afgeschaft.

De ballroomcultuur ontstond tijdens de onderdrukking van de queer- en transgemeenschap. “Voguing is eigenlijk ontstaan als revolutie tegen de discriminatie”, zegt Daybee Dee (46), voguing en waacking lerares aan de Trybe Dance Studio in Berlijn. Vrijheid speelt daarom volgens haar een erg belangrijke rol in de gemeenschap. Hoewel Paragraaf 175 al een hele tijd is afgeschaft, krijgen personen uit de LGBTQIA+ gemeenschap tot op vandaag nog steeds te maken met discriminatie.

Beluister hoe de ballroomcultuur vijftig jaar geleden tot stand kwam:

Iets later dan Berlijn, ontstond de ballroomgemeenschap in 2013 bij onze noorderburen. The House of Vineyard ontstond in 2015 en werd gezien als de eerste echte house van Nederland. Amber Vineyard richtte deze gemeenschap op en gaf lessen hierover in Amsterdam en Rotterdam. Om lessen te kunnen volgen is het belangrijk dat je fierce en zelfzeker bent. Iedereen is welkom binnen de scene, maar het is belangrijk dat je eerst de geschiedenis en de betekenis ervan leert kennen. “De community is vooral bedoeld voor mensen die niet geaccepteerd worden in de maatschappij”, klinkt het bij een ballroom lid.

Vooral mensen uit de LGBTQIA+ community vinden hun weg in de ballroom scene. “We krijgen in de maatschappij vaak te maken met racisme, discriminatie en transfobie”, klinkt het. “De gemeenschap is dan een soort van safe space voor ons”. Om lid te kunnen worden bij de ballroom community, ga je eerst naar de lessen en leer je de rest kennen. In het begin word je gezien als een guest, totdat je weet waar de scene echt voor staat. Een docent geeft je dan ook enkele tips mee om de gemeenschap beter te begrijpen. Zo kan je bijvoorbeeld naar documentaires kijken op Youtube of series volgen op Netflix. Na een paar lessen is het de bedoeling dat je naar een ball gaat kijken of zelfs al een ball loopt.

Old Way Vogue, New Way Vogue en Vogue Femme

Dat de ballroomcultuur meer dan alleen om een dansstijl gaat, is algemeen bekend. Om deel te zijn van de gemeenschap blijft het belangrijk om de oorsprong van de subcultuur te kennen. Toch zijn er de laatste jaren ook veel cisgender hetero vrouwen die deel uitmaken van de community. “Witte cisgender vrouwen doen het heel goed binnen de ballroomcultuur. De gemeenschap werd opgestart door en voor gekleurde LGBTQIA+ personen, maar vond uiteindelijk haar weg naar een breder publiek. Dat is niet negatief, maar het is wel belangrijk dat ze hun plaats verdienen en respect tonen”, zegt David Dave.

Ook begrijpt de voguer dat mensen buiten de LGBTQIA+ gemeenschap geïnteresseerd zijn in de ballroomcultuur. “Het gevoel wanneer je deelneemt aan een ball, is het mooiste gevoel dat er bestaat. Je house members roepen je naam en moedigen je aan. De community geeft je een goed gevoel, een gevoel dat de maatschappij je vaak niet geeft. Ik snap dat veel mensen daar deel van willen uitmaken”, zegt hij.

Balls zijn evenementen die georganiseerd worden als competitie. Binnen de balls zijn competities verdeeld in verschillende categorieën. Het evenement zelf is één grote show waar je jezelf kan laten zien aan de legends die al langer in de scene zitten. “Je gaat niet alleen voor de show of de fame, je gaat vooral om de community te vertegenwoordigen en iedereen beter te leren kennen”, klinkt het.

Een paar van de categorieën binnen een ball zijn Vogue-categorieën. Vogue is een dansvorm waarbij je verschillende poses aanneemt die geïnspireerd zijn door modetijdschriften -of shows. Ook uitbundige kostuums, pruiken en speciale make-up horen daarbij.

Foto: Dansleraar Yoeri Zweers

Er zijn drie soorten Vogue stijlen waaruit deze categorieën kunnen bestaan: Old Way Voguing, New Way Voguing en Vogue Femme. De term Old Way Voguing zegt het zelf — dit is de oudste vorm van Voguing waarbij je puur de poses van modellen uit het magazine Vogue aanneemt. Deze stijl wordt ook als heel mannelijk en statisch gezien. Bij New Way Voguing ligt de focus op de armen. Bij deze stijl draaien dansers hun armen en lichaam in posities die voor de meesten onmogelijk zijn. Ook is het belangrijk dat je heel soepel en lenig bent. Daarnaast zijn er bij de New Way twee onderdelen die erg belangrijk zijn: hands performance waarbij de focus ligt op de sierlijkheid van de armen en 'arms control' waarbij de armen strak in bepaalde posities worden gevormd.

Vogue Femme is dan weer een iets sierlijkere variant. Hier is het belangrijk om zo vrouwelijk mogelijk te bewegen. Deze stijl is energieker dan Old Way of New Way omdat er hier sneller bewogen wordt op de muziek. Ook maken dansers gebruik van ‘flapperende handen’. Bij Vogue Femme kan je ook nog eens een onderscheid maken tussen duckwalk en catwalk. Bij duckwalk loop je hurkend naar voren en bij catwalk beweeg je met je heupen. Als we gaan kijken naar de muziek die gebruikt wordt zijn dat meestal harde housebeats of klassiekers uit de jaren 80. De Nederlandse dansleraar Yoeri Zweers (27) bestudeerde de ballroomcultuur volledig en kreeg er meteen respect voor. Hij geeft dan ook sinds kort Vogue lessen in dansschool Base4Dance in Deventer.

Als je wil weten hoe dat eraan toegaat kan je het filmpje hieronder bekijken:

De flamboyante dansleraar is zich erg bewust van de exclusieve ballroom community. Hij noemt zichzelf dan ook een white privileged gay man en beseft dat hij deze danslessen niet zomaar mag geven. Maar de strijdlustige en activistische ondertoon van de ballroomgemeenschap waren voor Yoeri zo bijzonder dat hij dat op zijn eigen manier wou vertalen. “In mijn dansles is iedereen welkom, maar als we echt naar voguing gaan kijken vind ik dat een lastig onderwerp, dat was in de jaren 80 eigenlijk bedoeld voor zwarte gay -en transgender gemeenschappen”, vertelt hij. “Toch geef ik de lessen omdat ik er zo veel bewondering voor heb. Ik vertel mijn leerlingen dan ook waar het vandaan komt en dat ze respect moeten hebben voor de situatie, anders mogen ze niet deelnemen.”

Beleef je droom

De danslessen die Yoeri geeft, kan je natuurlijk niet vergelijken met de over the top balls die over heel de wereld plaatsvinden. Naast de verschillende stijlen van voguing, zijn er ook verschillende categorieën die de rol van je personage zullen bepalen. Een van de belangrijkste categorieën tijdens een ball is de Executive Realness. Voor veel LGBTQIA+ personen heeft deze categorie een diepe betekenis. “Tijdens Executive Realness imiteren we het echte leven volgens de maatschappelijke norm. We kruipen in de rol van een ander personage dat aanvaard wordt door de maatschappij. We transformeren voor heel even in iemand die zijn of haar droomjob wél kan doen”, klinkt het.

Bij deze categorie proberen leden zichzelf zo goed mogelijk als witte, hetero man of vrouw te presenteren. Dit is een categorie die hen voorbereidt op de echte wereld. Een wereld waarin gekleurde queer -en transpersonen vaak als minderwaardig worden gezien. Ballroomleden stellen zichzelf vaak de vraag: hoe moet ik eruit zien om te overleven in deze maatschappij? En dat gebruiken ze als inspiratie voor deze categorie.

Maar Executive Realness heeft nog een andere betekenis. Tijdens dit onderdeel kunnen deelnemers ook hun grootste dromen beleven. Zo’n vijftig jaar geleden konden gekleurde LGBTQIA+ personen weinig jobs uitvoeren, zo konden ze bijvoorbeeld geen soldaat of dokter worden. Daar kregen ze de kans zelfs niet voor. Executive Realness bewijst daarom het tegendeel. “We willen laten zien dat als we de kans krijgen, we ook alle beroepen kunnen uitoefenen. Tijdens deze balls kunnen we dus onze dromen waarmaken en zijn wie we willen zijn”, zegt danser David Dave.

Ook voor de Ecuadoraanse Jan Carlos (26) a.k.a. Luluh opende een nieuwe wereld door ballroom. In 2012 verhuisde de voguer naar Nederland en door de jaren heen is hij/zij in contact gekomen met de community. “Ik heb mijn eerste les gevolgd bij Amber Vineyard in Amsterdam. Toen ik pas begon met ballroom was ik nog een 007, dat wil zeggen dat je een beginner bent. Al snel werd ik bevriend met mensen vanuit de hele wereld en behoorde ik tot The House of Prodigy. In de ballroom scene word ik dan ook Luluh Prodigy genoemd”, vertelt hij/zij.

Luluh heeft al in grote wereldsteden zoals Berlijn en Rotterdam een ball gelopen. Ook in Den Haag, Malaga en Madrid maakte de danser zijn/haar debuut. “Voor mij draait het niet om de hoeveelheid landen die ik ga bezoeken, wel om de gemeenschappen uit verschillende landen te leren kennen”, klinkt het.

Foto: Voguer Luluh rechts op de foto

“Ballroom heeft me echt geholpen om erachter te komen wie ik ben, maar het heeft me ook de kracht gegeven om andere mensen te helpen. Ik ken veel mensen die met zelfmoordgedachten zaten of een laag zelfbeeld hadden. Wij zijn er dan als community om je te accepteren om wie je bent. At the end of the day, you are who you are”, klinkt het bij danser Luluh.

Een diepere inkijk in het leven van Luluh vind je hier:

‘At the end of the day, you are who you are’ - Luluh

Fashion baby

Net als dance skills en attitude, is ook appearance erg belangrijk in de ballroomcultuur. Nog een interessante categorie tijdens een ball is daarom de Best Dressed categorie. Hier draait alles om de outfits die de leden dragen. Denk dan maar niet aan een fancy Halloween kostuum, maar eerder aan unieke, handgemaakte kledingstukken geïnspireerd door bekende modemerken. Het is de bedoeling dat je je outfit moet verkopen net zoals modellen op een catwalk dat doen. De kleding kan variëren van artistieke, vreemde outfits tot high couture glam. De ballroom community probeert op deze manier zo creatief mogelijk te zijn om de jury te imponeren.

Voguers gaan vaak zelf op zoek naar hun outfits. Ze creëren zelf hun look of werken samen met lokale modeontwerpers. De Berlijnse Paco Remesalt is een van de ontwerpers die vorig jaar door enkele voguers werd gespot. Remesalt maakt en ontwerpt zijn eigen genderneutrale kledij. Een paar van zijn designs werden opgepikt door voguers, die zijn kledingstukken graag wilden gebruiken tijdens balls en modeshows. “Ik had niet verwacht dat mijn ontwerpen in de smaak zouden vallen bij voguers. Ik kende de ballroomcultuur wel, maar dat was niet mijn specifieke doelgroep”, zegt Paco Remesalt. Toch vond hij het eindresultaat van de shows geweldig. “In ballroom gaat het om flamboyant zijn, jezelf tonen en trots zijn op wie je bent. Dat is ook het gevoel wat ik met mijn ontwerpen wil geven. Ik denk dat mijn designs daarom gebruikt worden door de gemeenschap”, vertelt de ontwerper.

Niet alleen kleding, maar ook accessoires zijn belangrijk tijdens een ball. Met accessoires zoals riemen, harnassen of hoofdstukken kan je als artiest sneller opvallen en de aandacht trekken tijdens een ball. De Duitse ontwerpster Nina Kersten-Kharitonova ontwerpt accessoires met haar eigen merk Perlensau. De ontwerpen hebben een opvallende uitstraling. Ook haar werk kwam bij enkele voguingshows terecht.

​

Foto: Accessoires van Perlensau

“Voor de Berlijnse Fashionshow van Platte mochten voguers hun eigen kostuums samenstellen. Zo kwam ik in contact met een voguer die mijn accessoires wilde gebruiken voor de show”, vertelt Nina Kersten-Kharitonova. En daar was de ontwerpster erg blij mee. “Ik had al eerder voguingballs gezien, maar er echt een deel van uitmaken, vond ik nog leuker”, zegt Kharitonova. In de toekomst hoopt ze nog vaker met voguers te kunnen samenwerken.

Wil je zien hoe deze designs worden gemaakt?

Fashion heeft een enorme invloed gehad op de ballroomcultuur. Bekende modemerken zijn ook nog eens gelinkt aan de Houses van de ballroom scene. Houses werden vaak vernoemd naar bekende luxemerken zoals Saint Laurent of Dior. Denk bijvoorbeeld maar aan The House of Saint Laurent. Het is vaak zo dat deze genoemd worden naar beroemde modehuizen in Parijs en Milaan. Ook is het gebruikelijk dat leden van de community hun House als achternaam gebruiken. Denk dan maar aan voguingsterren als Asia Balenciaga, Dashaun Lanvin en Tamiyah Mugler — met allemaal een populair luxe merk als achternaam.

Momenteel is het erg stil in de ballroomcultuur. Door de coronapandemie worden veel balls uitgesteld. Van zodra de regels terug versoepelen, zullen de leden van de ballroomcultuur weer klaarstaan om het beste van zichzelf te laten zien. David Dave heeft er alvast goede hoop in. “Door de coronacrisis worden nu bijna geen balls georganiseerd. Toch blijft de ballroomgemeenschap in Berlijn steeds meer groeien. De voguing dansstijl trekt ook steeds meer mensen aan, en daar zijn we blij om. Iedereen is welkom, zolang je respect hebt voor onze gemeenschap en onze grondleggers. Ballroom is een echte levensstijl, en eens je begint, stop je niet meer”, zegt hij.